Doğumsal kol felci, doğum sırasında oluşan travmalar sonucu üst ekstremitede hareket ve his kaybına yol açan bir durumdur. Bu durum, brakiyal pleksus adı verilen sinir ağının hasar görmesiyle meydana gelir. Brakiyal pleksus, boyundaki sinirlerin birleşerek kol, el ve parmaklara yayılan bir ağ oluşturduğu yapı olup, bu ağın işlevini kaybetmesi, ekstremiteyi etkileyen çeşitli problemlere neden olabilir.
Brakiyal Pleksus ve Hasar Türleri
Brakiyal pleksus, boyun omurlarından çıkan beş ana sinirin birbirleriyle bağlantı kurarak, üst ekstremitenin kas ve his duyusundan sorumlu olduğu bir sinir ağıdır. Eğer bu ağda hasar meydana gelirse, çeşitli motor ve duysal kayıplar ortaya çıkabilir. Doğumsal brakiyal pleksus yaralanmaları iki ana grupta incelenebilir:
- Omuz ve Dirsek Hareketlerinde Kısıtlılık: El ve parmaklarda fonksiyon kaybı olmayan, ancak omuz ve dirsek hareketlerinde kısıtlamalar görülen bebekler.
- Tüm Kol ve El Fonksiyonlarında Kaybı: Omuzdan parmak ucuna kadar hareket kaybı ve fonksiyonel eksiklikler yaşayan bebekler.
Erken Dönem ve Geç Dönem Tedavi Yaklaşımları
Erken Dönem Tedavisi:
Brakiyal pleksus yaralanması ile doğan bebeklerde ilk üç ay, sadece hareketlerdeki olası iyileşmeler izlenir. Bu dönemde çoğu bebek (yaklaşık %65-70) kendi kendine iyileşebilir. Ancak, iyileşme göstermeyen bebeklerde, ilk yıl içinde sinir onarımı veya kas transferi gibi cerrahi müdahaleler yapılması gerekebilir. Erken dönemde yapılan müdahaleler, kas fonksiyonlarının geri kazanılması açısından kritik öneme sahiptir.
Geç Dönem Tedavisi:
Erken müdahalelerin etkili olmadığı veya geç dönemde yapılan cerrahi müdahalelerde daha fazla gelişim sağlanabilen durumlar için geç dönem tedavi süreci başlar. Bu süreç, çocuğun 3 yaşına gelmesiyle başlar ve erişkinliğe kadar devam edebilir. Geç dönemde, omuz, dirsek, el ve parmaklarda fonksiyonel iyileşmeyi hedefleyen cerrahiler yapılır.
Brakiyal Pleksus Cerrahileri
Brakiyal pleksus yaralanmalarında cerrahi müdahaleler hastanın yaşına ve yaralanmanın ciddiyetine göre farklılık gösterir. Bu cerrahiler arasında sinir onarımları, kas-tendon uzatma, tendon transferleri ve kemik döndürme gibi işlemler bulunur.
- Omuz ve Dirsek Hareket Kusurları:
Omuz kaslarının zayıflaması veya felci sonucu, humerus başı yuvasından çıkarak omuz ekleminde deformasyona neden olabilir. Bu durumda, kas transferleri veya eklem şekillendirme ameliyatları yapılabilir. Örneğin, sırt kaslarından yapılan transferler ile omuz fonksiyonları iyileştirilebilir. - Dirsek Hareket Bozuklukları:
Dirseğin bükülme hareketi bozulduğunda, göğüs kasları veya sırt kasları transfer edilerek dirsek hareketi geri kazandırılabilir. Eğer bu kaslar yetersizse, bacak kaslarından (gracilis kası gibi) alınan dokular mikrocerrahi teknikle transfer edilebilir. - Rotasyon Sorunları:
Çocuğun elini ağzına götürürken el sırtı yüzeye paralel duruyorsa, kol kemiği rotasyon osteotomisi yapılarak, humerus kemiği uygun pozisyona getirilir. Bu operasyonla, kolun doğru şekilde hareket etmesi sağlanır. - El Bileği ve Parmak Problemleri:
El bileği ve parmaklarda hareket kaybı varsa, tendon transferleri ile bu fonksiyonlar geri kazandırılabilir. Elin hiç hareketi yoksa, bacak kaslarından alınan kas dokuları ile tendon transferleri yapılabilir.
Fizyoterapinin Önemi
Fizyoterapi, brakiyal pleksus yaralanmalarının tedavisinde önemli bir yer tutar. Erken dönemde yapılan sinir onarımları ve cerrahilerin ardından, kasların güçlendirilmesi ve fonksiyonların geri kazandırılması için düzenli fizyoterapi gereklidir. Fizyoterapistlerin yönlendirmesiyle yapılan rehabilitasyon, kas fonksiyonlarını iyileştirir ve hareket kapasitesini artırır.
